Wat betekent taal voor jou?Taal is een manier om verbinding te leggen tussen mensen. Een manier om de wereld te ontdekken: via boeken, artikels, gedichten, … Taal is voor mij een passie: zoals muziek en tekenen dat voor anderen kan zijn. Taal en schrijven is mijn therapie. Wat is het belang van een moedertaal? Een moedertaal wekt nieuwsgierigheid op naar wie je bent. Ik ben opgegroeid met twee talen. Met mijn ouders sprak ik Berbers uit Zuid-Marokko. Op school en met vrienden sprak ik Nederlands. Zeker met ouder te worden, vind ik het belangrijk om mijn ouders goed te begrijpen. Hoe beter ik mijn moedertaal ken, hoe beter ik mijn ouders begrijp, hoe beter ik begrijp wie ikzelf ben. Een moedertaal is een essentieel onderdeel van wie je bent. Het is een onmisbaar stuk van je identiteit. Als samenleving is het van groot belang dat we dit erkennen. Dat we mensen met een andere moedertaal niet als een vreemde eend beschouwen. Als we als samenleving andere thuistalen naar waarde schatten en niet meer fnuiken, dan krijgen anderstaligen meer zelfvertrouwen. En dit bevordert het leren van Nederlands. Vroeger ging men ervan uit dat als je thuis een andere taal spreekt, dat je dan moeilijker Nederlands leert. Dat klopt niet.
“Een officiële taal maakt anderstaligen weerbaar. Zodat ze sterk in hun schoenen staan. Zodat ze, wanneer het nodig is, ook een vuist kunnen maken.”
Wat is het belang van de officiële taal, de voertaal?Een officiële taal maakt anderstaligen weerbaar. Zodat ze sterk in hun schoenen staan. Zodat - wanneer het nodig is - ze ook een vuist kunnen maken. Maar het omgekeerde gebeurt ook. Een tekort aan taal kan mensen monddood maken omdat ze weten dat ze niet met gelijkwaardige wapens kunnen strijden. Mijn eigen moeder is bijvoorbeeld open en ad rem, maar ze kreeg niet de kans om fatsoenlijk de taal te leren. Als ze iets meemaakt op straat, dan houdt ze zich nederig, dan blijft ze gedeisd. Af en toe durft ze het toch en doet ze haar mond open. Dan zijn mensen verrast.Belangrijk is ook om anderstaligen op de juiste manier te motiveren. Dat is niet gemakkelijk, want dat is bij iedereen anders. Je moet hen triggeren. Iemands motivatie om een andere taal te leren, hangt ook nauw samen met de levenslust van die persoon op dat moment. De 1ste generatie migranten uit Marokko werd vaak aangesproken alsof het kleuters waren. Dat doet iets met je zelfvertrouwen. Dat wekt frustratie op. Sommige mensen kunnen ook geen nieuwe taal meer leren: oudkomers bijvoorbeeld. Ze zijn vaak analfabeet. De media en de samenleving veroordelen hen. Maar welke motivatie hebben ouderen nog? Dwang van de staat is niet voldoende. Er werd hen jaren niets gevraagd. Ze moesten werken en zwijgen. De 1ste generatie ging hier in principe niet blijven. Dan is het niet onlogisch dat hun motivatie om een nieuwe taal te leren, zoek is. Welke rol kan je als museum hierin spelen?Een museum moet ruimte maken voor anderen: door gemeenschappen, individuen in de kijker te zetten, die te vaak in de schaduw, aan de zijkant zijn blijven staan. Door gemeenschappen, individuen de ruimte te geven om zelf hun eigen verhaal te vertellen. Een mooi voorbeeld is de tentoonstelling Spoorzoekers die ik samen met andere mensen met een migratieachtergrond in het MAS cureerde. Het centrale thema was: reizen naar Marokko. Ik vertelde het relaas van mijn vader via de verhalen die ik van mijn moeder had gehoord. Er waren rondleidingen in verschillende talen: Marokkaans, Turks, Arabisch, … De 1ste generatie migranten kreeg uitleg in de eigen taal. Hierdoor namen ze enorm veel op en was het geen ver-van-hun-bed-show. Ze zeiden: ‘Dit gaat over ons. Dit zijn onze beelden, woorden, verhalen …’ Erkenning, gezien worden als gelijkwaardig, is zo belangrijk. Met de tentoonstelling Spoorzoekers kreeg de eerste generatie migranten letterlijk een museumetage - of toch een deel ervan - voor hun verhaal. Het MAS gaf hen zo de boodschap: jullie zijn van belang. Spoorzoekers maakte de 1ste generatie terug menselijk en meer dan alleen gastarbeiders. Zo was er tijdens de opening ook Turkse poëzie, vertaald naar het Nederlands. Bezoekers waren verbaasd en wisten niet dat gastarbeiders poëzie schreven. Spoorzoekers gaf de 1ste generatie migranten een gezicht. Wat kan een museum als taaloefenplek concreet doen?Ga in gesprek en luister naar anderstaligen. Wat willen zij graag in je museum doen? Organiseer een activiteit samen met hen, een activiteit die zij hebben bedacht en waar ze helemaal achterstaan. Tijdens de activiteit is Nederlands de voertaal, maar is er ook openheid voor andere talen. Een goed evenwicht is heel belangrijk.
Tekst Samuel Pinillos