'Goeie Reis’ neemt de allerjongsten en hun medereizigers mee op een zintuiglijke tocht bij verschillende haltes die stilstaan bij de emoties die bij reizen horen: verwachting, spanning, verwondering, heimwee of aankomst.
Karel Van Ransbeeck en Marie Van Praag van Theater De Spiegel doken in de collectie het Red Star Line Museum en lieten zich inspireren door onder andere ansichtkaarten, foto’s en bagagelabels. Deze kleine papieren sporen vertellen de grote levensverhalen van de landverhuizers en hebben mee de geschiedenis van het Red Star Line Museum gevormd.
Omdat aanraken en ontdekken centraal staan in deze doe-expo maakten we replica’s van die waardevolle originele collectiestukken. De tentoonstelling is dus niet enkel geïnspireerd door de collectie maar is ermee opgebouwd. Zo delen we ze op een veilige en toegankelijke manier met de allerjongsten.
@ LUCID
Kleurrijke collectiestukken
De collectiemedewerkers van het museum gaven Marie en Karel een overzicht van objecten uit onze historische collectie die typisch zijn voor reizen en migratie. Het ging om ansichtkaarten, foto’s en papieren documenten die tot de verbeelding spreken. Volgens Marie waren ze te mooi en kleurrijk om er niets mee te doen. Ze maakten een selectie op basis van de thema’s waarmee ze in de expo wilden werken. Daarna groepeerden ze de stukken die konden linken aan vertrekken, onderweg zijn, heimwee en aankomen.
Vooral de ansichtkaarten sprongen er voor hen uit. De replica's van sommige ansichtkaarten werden bewust verknipt om in het laatste station te tonen hoe afbreken en opnieuw opbouwen een deel zijn van vertrekken en aankomen.
Liefdesboodschappen en grapjes
De historische beelden bleken volgens Marie nieuwe ideeën los te maken tijdens het ontwikkelen van de scenografie van de expo. De kleuren trekt hun aandacht maar een voorwerp zoals een paspoort kan voor hen ook al herkenbaar zijn omdat ze het herkennen van thuis of onderweg. Voor Marie en Karel zitten er net zo goed verhalen in de geschreven ansichtkaarten: liefdesboodschappen, grapjes en heel gewone berichtjes.
Collectiemedewerker Rabab Hammoudi vertelt dat het Red Star Line Museum een rijkdom aan stukken heeft die verder reikt dan wat in de vaste opstelling te zien is. Een expo als ‘Goeie Reis’ biedt het museum de mogelijkheid om een deel daarvan te tonen aan het publiek.
© LUCID
Nieuwe inkomstbronnen
Het eerste thema dat in de doe-expo wordt aangesneden is vertrekken en de voorbereiding die daaraan voorafgaat. Een collage van landkaarten vormt het decor, aangevuld met ansichtkaarten die ooit door reizigers werden verstuurd vanuit de nieuwe wereld die zich toen voor hen opende. Onder die kaarten bevindt zich een exemplaar met de Sfinx van Gizeh, beschreven op 8 april 1930 toen de Belgenland aanmeerde in Port Tewfik: “Although this seems to be a familiar view, only recently has the Sphinx been entirely exposed to public view. After 30 centuries the drifting sand has been removed from the body of the Sphinx and it now is seen in its enormous proportions.”
Vanaf de jaren 1920 organiseerde de Red Star Line ook cruises. De reden hiervoor waren de immigratiequota die de Verenigde Staten ingesteld hadden. Hierdoor kelderde het passagiersverkeer tussen Europa en de Verenigde Staten. Het dwong rederijen op zoek te gaan naar nieuwe inkomstenbronnen.
De oceaanstomers werden omgebouwd tot cruiseschepen die een welgesteld publiek naar verre bestemmingen brachten. De Belgenland II die vanaf 1923 vanuit Antwerpen voer was tot dan het grootste schip dat de stad had aangedaan en behoorde tot de grootste ter wereld. Het schip bood ruimte aan verschillende klassen, van de duurste kamers tot de meer eenvoudige plaatsen in de derde klasse.
© LUCID
Persoonlijke verhalen tastbaar maken
De achterwand van de eerste halte is bedekt met replica’s van Red Star Line labels. Het gaat onder meer om het rode label van passagier Leon Parisot die met de Belgenland naar Amerika reisde, een label gebruikt in het kader van de cruisevaart, en een label van het onafhankelijk emigratieagentschap van Pierre Canon dat zelfstandig tickets verkocht voor onder meer de Red Star Line. Ook het Cabin Class-label is aanwezig, bedoeld voor bagage die dicht bij de passagier moest blijven en dus niet in het ruim terecht mocht komen. Het label vermeldt de belangrijke trans-Atlantische route tussen Antwerpen, Cherbourg, Plymouth en New York en verwijst naar de aanlegplaatsen bij de North River in New York.
In de volgende haltes worden de persoonlijke verhalen uit de collectie tastbaar gemaakt. Reizen liet altijd papieren sporen achter. Dat zijn brieven, foto’s en souvenirs maar ook officiële documenten die de overtocht mogelijk maakten. Een van die documenten is het paspoort van Léon en Leonora Van Lancker met hun zoon Clément. Het document draagt een stempel die aangeeft dat het gezin als transmigrant in Southampton aan land ging. De familie verhuisde in 1920 naar de Verenigde Staten.
© LUCID
Spanningsveld tussen vertrekken en blijven
Heimwee en familie krijgen een intieme plek in de tentoonstelling. In zachte belichting liggen kussens rond foto’s van gezinnen met jonge kinderen. Een van die foto’s toont een portret van August Roeis met zijn dochter Irène in 1923 in Warschau. August begon als bediende bij de Red Star Line, werkte zich op en kreeg uiteindelijk een verantwoordelijke functie. Zijn taak bestond erin om passagiers die niet toegelaten werden in de Verenigde Staten terug te brengen naar hun familie in Europa.
In 1920 werd hij overgeplaatst naar het kantoor van de Red Star Line in Warschau, waar hij bleef tot de sluiting in 1934. Zijn vrouw kon moeilijk wennen aan het leven in Polen en bracht jaarlijks enkele maanden met de kinderen door in België. Het beeld van dit gezin herinnert aan het spanningsveld tussen vertrekken en blijven, tussen vooruitgaan en terugkeren.
@LUCID
Het schip als eindbestemming
Aankomen in een nieuwe omgeving betekent je blik verruimen en nieuwe ritmes aannemen. De collectie van het Red Star Line Museum bevat kleurrijke ansichtkaarten uit alle windstreken, vormgegeven in de stijlen die toen populair waren. In de expo worden reproducties getoond van kaarten met zachte pasteltinten en kleurrijke scènes, zoals een gondeltocht in Venetië bij volle maan of een voorstelling uit de Griekse mythologie van een man in een gouden koets achter een wit en zwart paard. Ze verbeelden het moment waarop het onbekende vertrouwd wordt en waarop reizen verandert in arriveren.
Tegelijk herinneren ze eraan dat ook het leven aan boord een eigen bestemming kon zijn. Door de jaren heen boden cruisevakanties een comfortabel interieur, georganiseerde activiteiten, eten, drinken en animatie om de lange reistijd te overbruggen. Het gevolg was dat sommige passagiers het schip niet verlieten wanneer het aanlegde in een haven en het schip zelf als bestemming zagen. Dat wordt verbeeld op de ansichtkaart waarop een lezende heer Egypte aanschouwt vanuit zijn zetel.
Volgens Rabab toont ‘Goeie Reis’ aan dat erfgoed niet in vitrines hoeft te blijven. De objecten van toen worden hier omgezet in een ervaring. De doe-expo is geen reconstructie van het verleden maar een voortzetting ervan, gedragen door Theater De Spiegel, het Red Star Line Museum en de allerjongsten en hun medereizigers.