Zysia Pressman, zijn vrouw Hinda en hun twee kinderen, Hermann en Shulamit (Sonia), woonden in Duitsland. Zysia en Hinda kwamen oorspronkelijk uit Polen en hadden een succesvolle kledingzaak uitgebouwd in Berlijn. Toen Hitler aan de macht kwam, besloot de achttienjarige Hermann Pressman het regime te ontvluchten. Op 9 mei 1933 reisde hij naar Antwerpen, waar hij onderdak kreeg bij een van zijn neven, die schoenmaker was in Deurne, vlakbij Antwerpen. Het kostte heel wat moeite, maar hij slaagde er uiteindelijk toch in om zijn ouders over te halen om ook naar Antwerpen te komen. Het gezin vestigde zich in de Scheldestad en de vijf jaar oude Sonia ging er naar de kleuterklas.
Jammer genoeg kwam er van een eigen winkel in Antwerpen niets in huis. De Belgische autoriteiten waren bovendien niet erg gelukkig met de komst van Joodse vluchtelingen naar het land. Duitse vluchtelingen werden wel nog toegelaten, maar Joden van Poolse origine kregen geen verblijfs- en werkvergunning. Hermanns herhaalde pogingen om een permanente verblijfsvergunning te bemachtigen voor het gezin, bleven zonder resultaat en zelfs de tussenkomst van burgemeester Camille Huysmans bracht geen soelaas. De Belgische Staatsveiligheid wees de Pressmans uiteindelijk uit.
Omdat het gezin nog over voldoende middelen beschikte, konden ze een visum voor de Verenigde Staten bemachtigen. Op 20 april 1934 scheepten ze in op de SS Westernland van de Red Star Line, met bestemming New York.
Sonia Pressman Fuentes studeerde rechten in de Verenigde Staten en werd er advocaat en een bekende feministe. Samen met Betty Friedan en anderen richtte ze de National Organization for Women (NOW) op. In 1999 publiceerde ze een ontroerende autobiografie, waarin uiteraard aandacht werd besteed aan de emigratie van haar familie (Eat First -- You Don't Know What They'll Give You, The Adventures of an Immigrant Family and Their Feminist Daughter). Ze baseerde zich daarbij op het dagboek dat haar broer Hermann bijhield tijdens zijn verblijf in Antwerpen. Dat dagboek biedt niet alleen een interessante kijk op het alledaagse leven van een Joodse jongeman in Antwerpen, op de vrienden die hij er had en de avondjes uit die ze samen beleefden, maar ook op de schier eindeloze pogingen om een verblijfsvergunning te bemachtigen. Hij beschrijft de onaangename medische onderzoeken die hij diende te ondergaan voor hij met de Red Star Line kon vertrekken en de constante vrees die er heerste om op de valreep te worden afgewezen.
Toen Sonia ons het dagboek schonk, kwamen we op het idee om in de archieven van de Vreemdelingenpolitie te duiken. In het Rijksarchief in Brussel vonden we een vrij gedetailleerd dossier terug over de familie Pressman, dat de Belgische Staatsveiligheid had opgesteld: de visumaanvragen, de tussenkomst van de Antwerpse burgemeester en de uiteindelijke uitwijzing door de Belgische Staatsveiligheid. Omdat het dossier tal van paspoortfoto’s bevat, konden we het leven van de Pressmans in België reconstrueren en documenteren.
Sonia heeft bovendien nog foto’s in haar bezit uit hun jaren in Berlijn en Antwerpen, toen ze nog een kind was, en last but not least foto’s van het gezin op het dek van de Westernland. We deden een interview met Sonia Pressman Fuentes ter afronding van dit prachtige verhaal over hoe dramatische gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis en persoonlijke ervaringen kunnen versmelten in een Red Star Line-verhaal.
Is er in uw familie een Red Star Line-verhaal? We horen het graag van u.
redstarline@antwerpen.be
tel. +32 3 206 03 50