Kan je kort het verhaal van je oma vertellen?
Mijn grootmoeder heet Anna Husenko. Ze werd in 1926 geboren in het noordoosten van Oekraïne. In het voorjaar van 1942 werd ze gedeporteerd als ‘Ostarbeiterin’. Ze werkte de daaropvolgende jaren als slaaf in de Duitse oorlogsindustrie. In een van de fabrieken ontmoette ze mijn grootvader, Andreas Creyf. Mijn grootvader was daar als Belg verplicht tewerkgesteld. Anna en Andreas werden verliefd en bij de bevrijding koos mijn grootmoeder om mee naar België te gaan. Ze was op dat moment zwanger en bovendien waren de omstandigheden in haar thuisland net voor en tijdens de oorlog erg hard en armoedig. Met haar vlucht naar België koos ze voor de liefde, voor Andreas en voor een nieuwe en betere toekomst.
De liefde tussen mijn grootouders was groot, maar heimwee lonkte en de Koude Oorlog maakte dat het huwelijk met een Oost-Europese vrouw zeker niet als evident werd gezien. Zo heeft mijn grootmoeder aan mijn oom en moeder nauwelijks iets over haar verleden verteld. Als er vragen kwamen, dan zweeg ze of suste mijn grootvader en antwoordde hij dat ze ‘veel had afgezien’. De oorlog had haar getraumatiseerd. Er moest niet achterom, maar vooruit worden gekeken.
Heeft je oma veel opgegeven voor de liefde, is zij ver gegaan voor de liefde?
De liefde van mijn grootmoeder voor haar gezin en haar familie in België was onvoorwaardelijk. Wat betreft haar Oekraïense familie zijn er na de oorlog wel brieven over en weer gestuurd. Eerst gebeurde dat zeer onregelmatig en waren de brieven zwaar gecensureerd. Pas na de val van het Ijzeren Gordijn werd het contact intensiever, stuurde ze geregeld grote pakketten op met kledij, schoenen, verzorgingsproducten … die dan door haar familie in Oekraïne werden geruild of verhandeld op de zwarte markt. Ze heeft me nooit in detail verteld wat nu precies in al die correspondentie stond, en na haar overlijden zeven jaar terug kon ik op twee kaartjes na, geen enkele brief van haar familie terugvinden.
Ik besloot om met het handjevol informatie waarover ik wel beschikte, de familieleden een voor een op te sporen. In de zomer van 2018 trok ik naar Oekraïne. Het werd een memorabele trip met heel veel liefde. De familieleden waren helemaal in de wolken over mijn bezoek, maar nog meer over ‘hun tante Galya’ die er jarenlang voor gezorgd had dat ze in een zeer moeilijke en donkere periode konden overleven. Mijn grootmoeder was hun held. Ze is hen nooit vergeten, en ook omgekeerd is de familie haar nooit vergeten. Ze zijn altijd van elkaar blijven houden, ook al zagen ze elkaar nooit meer terug in levende lijve.
Wat betekent het voor jou dat het verhaal van je oma, via jou, in deze expo doorverteld wordt aan een groter publiek?
Ik vind het een ongelofelijke eer dat het verhaal van mijn grootmoeder is opgenomen in de tentoonstelling ‘Destination Sweetheart’ en in de collectie van het Red Star Line Museum. Mijn grootmoeder was een van de vele miljoenen Ostarbeiterinnen die tijdens de oorlog werden uitgebuit, en ze is een van de vele duizenden vrouwen die na de bevrijding in België terechtkwamen. En toch kennen maar weinig mensen iets over de Ostarbeiterinnen. Ik hoop dat het verhaal van mijn grootmoeder ook kan bijdragen aan de erkenning van hun lot.
Hoe ver zou jij gaan voor de liefde?
Op het afscheid van mijn grootmoeder koos ik ervoor om het nummer ‘Les vieux amants’ van Jacques Brel te laten spelen. De relatie van mijn grootouders is zeker af en toe stormachtig geweest, maar bovenal hielden ze ontzettend veel van elkaar. Echte liefde overwint uiteindelijk alles. Ik vind dat een wijze spreuk.
Foto uit privécollectie: Kleindochter Evelyne op de arm van grootmoeder Anna.
Podcast
Op 22 juni 2021 nam Evelyne deel aan een gespreksavond over de geschiedenis van Ostarbeiterinnen in België, georganiseerd door het Red Star Line Museum. Ze ging in gesprek met prof. dr. Machteld Venken die over dit onderwerp doctoreerde. De curator van de tentoonstelling, Lien Vloeberghs, modereerde het gesprek. Als verslag van deze avond maakte Jasmien Nuyts een podcast die je hier kan beluisteren.
Red Star Line MuseumRSL - Podcast Gespreksavond Destination Sweetheart - Final
Realisatie: Jasmien Nuyts
Muziekcredits:
- audionautix.com
- Yearning van Shane Ivers - https://www.silvermansound.com
- Precious Memory van Shane Ivers - https://www.silvermansound.com
