Zijn films zijn poëtische vertellingen over het geluk en ongeluk van de mensen in zijn geboorteland, de heimwee naar vroeger, het voorbijgaan van de tijd en de vergankelijkheid van het leven. Bülent Öztürk won verschillende prijzen in Turkije en de prijs voor beste kortfilm in Venetië voor zijn 'Houses With Small Windows'.
Bülent noemt zichzelf een zwaluw, een vogel die van de ene naar de andere plaats trekt. Hij werd geboren in een Koerdische familie in het landelijke zuidoosten van Turkije. Op twintigjarige leeftijd kwam Bülent naar België met de droom er een studie te starten. Sindsdien woont hij in Antwerpen. In 2011 studeerde hij met grote onderscheiding af als regisseur aan het RITS. Voor zijn films reist hij nog regelmatig naar zijn geboorteland.
In zijn werk 'de tijd van de zwaluwen' keert Bülent Öztürk terug naar zijn kindertijd in een Koerdisch dorpje in Turkije. In het Red Star Line Museum nodigt hij de bezoeker uit in zijn tahta. Die verwijst naar het bed op het dak van zijn huis waarin hij als kleine jongen uren naar de zwaluwen boven zijn hoofd keek. Geen film deze keer, maar een tastbare installatie waarin je jezelf in het Turkije van weleer of terug in je eigen jeugdjaren kunt wanen.
Bülent over de tahta
“Als ik terug aan mijn kinderjaren denk, is het allerbelangrijkste voor mij echt de vrijheid die ik had op de tahta. Mijn vader was een heel drukke man, hij kreeg veel bezoek dat we niet kenden. Er was veel chaos in ons huis, heel veel drukte en geroezemoes. En in de hete zomermaanden sliepen we allemaal op het dak. Maar ik ging al naar daar als er nog niemand was. Soms sloeg ik zelfs het eten over om te gaan slapen. Later op de avond kwam iedereen bij op de tahta om te slapen. Maar de uren daarvoor was dat mijn plaats. Dat was het moment waarop ik alle zwaluwen kon zien. Voor mij was dat een tentoonstelling, een spektakel gewoon.”
Interview
Hebben die zwaluwen een bijzondere betekenis?
"Ik hou veel van zwaluwen. Ze vliegen van het ene land naar het andere, het zijn trekvogels. Het zijn bijzondere vogels. Ik voelde als kind dat ik ook één van de zwaluwen was. En later ben ik zelf gevlucht. Zonder te beseffen dat ik opnieuw een zwaluw was.”
Hoe belangrijk zijn uw kinderjaren nu nog voor u?
“Ik hou van mijn kinderjaren. In mijn kinderjaren kon ik wel mijzelf zijn. Ik probeerde mijn wereld te creëren zoals ik ze hier gecreëerd heb. Alleen zijn. Alles is begonnen in mijn kindertijd. Ik verlangde toen al om alleen te zijn en later ben ik ook zo geworden.”
Hoe wil u dat gevoel dat u als kind had op de tahta overbrengen in dit werk?
“Het is de bedoeling dat mensen in de tahta gaan liggen, dat ze echt hun schoenen gaan uitdoen en op het oude textiel stappen. Via een trapje kun je op het bed komen. In het bed heb je afschermende dekens waarachter niemand je kan zien, waar je alleen bent. En vanuit het bed kun je gewoon zo naar de hemel kijken. Ik hoop met mensen die ervaring te kunnen delen. En als mensen dat ook meemaken, dan zullen wij over die emotie kunnen praten. Want die ervaring is niet alleen daar in mijn dorp. Dat vrijheidsgevoel, met de natuur in contact komen, even alleen zijn, de lucht, het licht,... iedereen kent dat.”
Hoe heeft u de tahta gemaakt?
“Ik heb het bed gemaakt met hulp van mijn goede vriend Fred. De tekening van de tahta maakte ik vooraf samen met Anne. Het bed is gemaakt van authentiek, oud hout dat bewerkt is en gerijpt heeft. Ik wilde geen nieuw materiaal kiezen. Het gevoel dat ik hier met het bed wil weergeven is dat het lang in de regen gestaan heeft in de winter en dat er heel veel zon op heeft geschenen. Dat het echt wat heeft meegemaakt, dat het geleefd heeft met de natuur. Alsof het vanuit mijn oude huis naar hier gekomen is."
Wat vond u het moeilijkste toen u werkte aan dit project?
“Praktisch was er niets moeilijks, maar emotioneel wel. Ik ben al meer dan een jaar bezig met dit project en ik ben twee maal teruggekeerd naar mijn dorp. Door die zoektocht kreeg ik bepaalde beelden weer in mijn hoofd. Dat was soms emotioneel moeilijk, omdat mijn vader vorig jaar overleden is. En door dit werk heb ik pas begrepen waarom mijn vader later niet meer op het dak kwam slapen: omdat het gevaarlijk was voor hem. Na de staatsgreep van Evren in 1980 is hij ineens binnen gaan slapen. (Onder Evrens regime werd iedereen die verdacht werd van politiek activisme vervolgd, nvdr) Maar ik kon toen die link niet leggen. Ik heb nu ook wel het gevoel dat ik op de een of andere manier afscheid aan het nemen ben van Turkije. Dat is een beetje pijnlijk om te zeggen. Maar het is wel zo dat ik denk dat er een soort afronding aankomt.”
Hoe past de tahta in het Red Star Line Museum?
“Ik vind dat het daar zeer goed past, omdat het pure idee of de pure herinnering van 'zwaluw' in het verhaal past. Het is ook een mooi idee: miljoenen mensen zijn van hier vertrokken, en een eeuw later kom ik hier aan als zwaluw. Dat heeft me wel ontroerd. Ik heb me altijd goed gevoeld wanneer ik wandel of fiets door de straten van Antwerpen. En nu is er ook een werk van mij, van mijn vaderland, dat mee naar hier mocht komen en in een belangrijk museum staat. Mijn hele nest is hier nu.”
Interview: Linde De Vroey
